در برخی از علوم گاهی اصطلاحات به اشتباه به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند و از سویی توصیفات علمی دائما مورد تغییر و اصلاح واقع می شوند؛ که در نهایت این تغییرات منجر به خطا در درک مفهومات علمی می شود. می توان گفت که این خطا ها را نمی توان به طور کامل از بین برد اما می توان با آگاهی از این مفاهیم به درک بهتر از آن ها دست یافت و با استفاده از روش های علمی دقیق و متفکرانه این خطاها را کاهش داد. این مورد در رابطه با 2 مفهوم علمی اسپکترومتری و اسپکتروسکوپی صدق می کند، به همین جهت قصد داریم تا در این مقاله به بررسی تفاوت این 2 مفهوم بپردازیم.
مفهوم اسپکتروسکوپی
طیف نگاری یا اسپکتروسکوپی به مطالعه برهمکنش نور و ماده گفته می شود، به عبارتی دیگر؛ نور مرئی، برای مطالعات ساختار ماده و تجزیه و تحلیل کمی و کیفی استفاده می شود. اسپکتروسکوپی از زمان قدیم به شکل ساده تر وجود داشته و با استفاده از منشور و صفحات عکاسی انجام می شد اما با مرور زمان طیف سنجی گسترش یافت و امروزه برای مطالعه برهم‌کنش‌های بین ذرات مانند الکترون‌ها، پروتون‌ها و یون‌ها و غیره استفاده می شود. وسیله ای که توسط آن طیف ماده ثبت می شود طیف سنج نام دارد، این دستگاه نور را به نمونه می تاباند و پس از برخورد نور و ماده؛ موج الکترومغناطیسی که به شکل نور است ایجاد می شود و سپس امواج این نور ها توسط دستگاه های جدا کننده طول موج که در داخل دستگاه تعبیه شده است از یکدیگر جدا می شوند.
کاربرد اسپکتروسکوپی
اسپکتروسکوپی یک شاخه منحصر به فرد و تخصصی از علم است که در تمامی رشته ها کاربرد دارد و یک پشتوانه نظری برای تحقیقات کوانتومی در تابش و ساختار اتمی ارائه می دهد، همچنین اسپکتروسکوپی در دستگاه های منحصر به فرد کاربرد دارد از جمله دستگاه‌های تصویر برداری تشدید مغناطیسی (MRI) و اشعه X، همچنین این دستگاه در اختر شناسی جهت اندازه گیری ترکیبات شیمیایی و خواص فیزیکی و برای آزمایش دوپینگ در ورزش استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که انواع مختلف از اسپکتروسکوپی وجود دارد که آن ها را می توان بر اساس برهمکنش انرژی و ماده تقسیم بندی کرد، که در ادامه به چند مورد از آن می پردازیم.
اسپکتروسکوپی نجومی
این نوع طیف‌سنجی عمدتاً به تجزیه و تحلیل اجسام در فضا کاربرد دارد، توسط تجزیه و تحلیل ارائه شده به روش اسپکتروسکوپی می توان به سادگی طیف تابش الکترومغناطیسی را اندازه گیر و طول موج آن را مشخص کرد و به کمک این مورد می توان ترکیب شیمیایی جسم، دما، فاصله و سرعت را تعیین کرد.
نمودار عملکرد اسپکترومتر
اسپکتروسکوپی جذبی
طیف سنجی جذبی از تکنیک های طیف سنجی می باشد که میزان جذب تابش در ماده را اندازه گیری می کند که به کمک آن می توان ساختار اتمی یک نمونه را با آزمایش جذب عناصر خاص در طیف الکترومغناطیسی مشخص کرد.
اسپکتروسکوپی در علم زیست پزشکی
این نوع اسپکتروسکوپی در علم زیست پزشکی استفاده می شود، به عنوان مثال طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی اغلب برای تشخیص و مطالعه تغییرات شیمیایی در مغز که می تواند باعث ایجاد آسیب های متعدد از جمله افسردگی و تومور شود، استفاده گردد. همچنین این روش برای تجزیه و تحلیل ساختار متابولیک ماهیچه‌ها کاربرد دارد. این کار با نگاشت طیفی از طول موج ها انجام می شود و الگوها و انحرافات را به دقت تجزیه و تحلیل می کند.
اسپکتروسکوپی طیف سنجی پراکندگی انرژی پرتو ایکس
طیف سنجی پراکندگی انرژی پرتو ایکس (که به عنوان EDS/EDX شناخته می شود) برای شناسایی و تعیین کمیت عناصر موجود در یک نمونه استفاده می شود، این تکنیک توسط Phenom ProX Desktop SEM انجام می شود. همچنین می‌توان آن را همراه با میکروسکوپ الکترونی انتقالی (TEM) و میکروسکوپ الکترونی عبوری روبشی (STEM) برای آنالیز عنصری تفکیک شده فضایی در مناطقی به قطر چند نانومتر استفاده کرد.
مفهوم اسپکترومتری
مطالعه اسپکترومتری به دهه 1600 میلادی باز می گردد، این تکنیک در طی سالیان طولانی مورد مطالعه قرار گرفت و سرانجام امروزه از آن در حوزه های مختلف استفاده می شود. اسپکترومتری به اندازه گیری برهمکنش بین نور و ماده و واکنش ها و اندازه گیری شدت و طول موج تابش می گویند به عبارت دیگر، طیف سنجی روشی برای مطالعه و اندازه گیری یک طیف خاص است و به طور ویژه برای آنالیز مواد داخل یک نمونه و تعیین غلظت آنان کاربرد دارد. همچنین این تکنیک برای آنالیز نمونه های DNA و RNA کاربرد ویژه دارد. از جمله روش هایی که برای آنالیز آن از اسپکترومتری استفاده می شود می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- شناسایی ترکیبات شیمیایی، دما و سرعت اجسام در فضا
- غربالگری و تجزیه و تحلیل متابولیت ها و بهبود ساختار داروها
- اندازه گیری مواد شیمیایی یا نانو ذرات نمونه برداری شده از طریق نسبت جرم به بار؛ با استفاده از طیف سنج جرمی
تفاوت میان اسپکترومتری و اسپکتروسکوپی چیست؟
در نهایت می توان گفت که مفاهیم اسپکتروسکوپی و اسپکترومتری با یکدیگر متفاوت می باشد، اسپکترومتری تکنیکی است که برای مطالعه طیف های خاص کاربرد دارد و برای اندازه گیری کمیت استفاده می شود اما اسپکتروسکوپی مطالعه چگونگی برهمکنش نور و ماده است. به عبارتی دیگر می توان گفت اسپکتروسکوپی یک رویکرد تئوری است و هیچ نتیجه ای ارائه نمی دهد اما اسپکترومتری رویکرد عملی است که در آن نتیجه حاصل می شود.
شرکت ری نور آزما به ارائه انواع دستگاه های آزمایشگاهی از برند های مطرح جهان می پرازد، در صورتی که قصد دریافت مشاوره و یا خرید دستگاه ها را دارید، می توانید با کارشناسان مجرب شرکت ری نور آزما تماس حاصل فرمائید.
