دستگاه طیف سنج جذب اتمی کوره گرافیتی Atomic Absorption Graphite Furnace از تجهیزات آنالیتیکال آزمایشگاهی است که به طور گسترده ای برای آنالیز عناصر تریس و فلزات سنگین در مواد مختلف استفاده می شود. از دستگاه جذب اتمی کوره گرافیتی می توان برای آنالیز تعداد زیادی از عناصر با حد تشخیص ppb استفاده کرد. به طور کلی دستگاه طیف سنج جذب اتمی به دلیل ویژگی انتخاب پذیری خوب، سادگی، حساسیت بالا و ظرفیت شناسایی زیاد دستگاهی ایده آل در آنالیز عناصر در آزمایشگاه به شمار می رود. یکی از کاربردهای دستگاه اسپکترومتر جذب اتمی، آنالیز عناصر تریس در مواد غذائی مختلف از جمله روغن ها می باشد. عناصر مختلف در روغن ها یا به طور طبیعی و یا طی فرآیند تولید وارد روغن می شوند و یکی از معیار های سنجش کیفی روغن، بررسی وجود این عناصر در محدوده ی استاندارد می باشد.
عناصر فلزی روغن خوراکی
همانطور که میدانیم کیفیت یکی از معیار های اصلی در انتخاب روغن توسط مصرف کنندگان می باشد و باعث اختلاف قیمت بین روغن های مختلف در بازار می باشد. روغن ماده ای است که به طور معمول حاوی تعدادی زیادی از مواد مختلف آلی و معدنی می باشد. تعیین دقیق ترکیبات معدنی در روغن به دلیل نقش متابولیکی که در ارگانیسم های انسانی دارند مسئله بسیار مهمی می باشد. عناصر معدنی یا به طور طبیعی در روغن ها وجود دارند یا از روش های مختلفی مانند خاک، هیدروژناسیون با نیکل، تماس روغن با تجهیزات فلزی وارد روغن می شوند. یکی از مهم ترین مواد معدنی موجود در روغن ها عناصر ریزمغذی می باشند. از دیگر مواد معدنی موجود در روغن ها، عناصر فلزات سنگین و سمی می باشند که صرف نظر از اینکه به طور طبیعی در روغن وجود دارند یا به دلیلی آلودگی در حین فرآیند تولید به وجود آمده باشند، در دهه های اخیر نگرانی های بسیاری درباره ی سلامت مصرف کنندگان ایجاد کرده اند.
آنالیز روغن نه تنها اطلاعات کاملی از محتوای عناصر فلزی آن در اختیار ما می گذارد، بلکه امکان تشخیص تقلب در تولید روغن را نیز فراهم می نماید. یکی از شایع ترین تقلب هایی که در ارتباط با روغن ها انجام می گیرد افزودن روغن گیاهی ارزانتر به یک روغن با قیمت بالا می باشد. از راه های تشخیص تقلب در روغن ها، تعیین نسبت برخی از عناصر و ترکیبات شیمیایی و مقایسه با نسبت استانداد می باشد. یکی از مناسب ترین تجهیزات آزمایشگاهی در آنالیز عناصر فلزی روغن و تعیین کیفیت آن دستگاه جذب اتمی Atomic Absorption می باشد.
اندازه گیری عناصر فلزی روغن خوراکی با دستگاه طیف سنج جذب تمی
تعیین عناصر روغن خوراکی با جذب اتمی
در تحقیقی کیفیت چند نمونه روغن خوراکی بر اساس میزان تازگی و سمیت آن با اندازه گیری مقدار عناصر فلزی مختلف توسط طیف سنج جذب اتمی انجام پذیرفت. روغن های مورد بررسی از تعدادی برند تجاری رایج و از نوع روغن پالم، آفتاب گردان، سویا، کنجد، نارگیل و سبوس برنج در نظر گرفته شد. عناصر تریس مورد بررسی در روغن ها نیز شامل کلسیم Ca، مس Cu، آهن Fe، نیکل Ni، کبالت Co، منگنز Mn و منیزیم Mg که افزایش دهنده میزان اکسیداسیون روغن می باشند و همچنین آرسنیک As، سلنیم Se، کرم Cr، کادمیم Cd و سرب Pb که از فلزات سنگین می باشند تعیین شد. آنالیز همه عناصر توسط دستگاه جذب اتمی با تکنیک کوره گرافیتی انجام پذیرفت که در عین سرعت زیاد با دقت بالایی فرآیند آنالیز را انجام می دهد. فرآیند آماده سازی نمونه نیز توسط دستگاه مایکروویو دایجسشن صورت گرفت. مزیت آماده سازی با دستگاه مایکروویو دایجسشن نسبت به روش آماده سازی خشک و تر در این است که میتواند میزان تداخلات ایجاد شده توسط مواد آلی موجود در آنالیت را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
تعیین عناصر در مواد غذائی را میتوان علاوه بر دستگاه جذب اتمی با دستگاه ICP نیز انجام داد اما معمولاً به دلیل هزینه عملیاتی و نگهداری پایینتر و قیمت خرید کمتر دستگاه جذب اتمی ترجیح داده می شود. نکته دیگر اینکه در صورت کمبود وقت، برای سرعت بخشیدن به فرآیند آنالیز می توان روغن را بدون آماده سازی و به صورت مستقیم به سیستم تزریق کرد.
کاربردهای دیگر دستگاه جذب اتمی
- آنالیز عناصر فلزی خون با دستگاه Atomic Absorption
- تعیین میزان عناصر فلزات سنگین در آب آشامیدنی
- آنالیز مواد معدنی آبمیوه با دستگاه اتمیک ابزوربشن
- آنالیز فلزات موجود در ادویه جات با دستگاه جذب اتمی
