مصرف مواد خوراکی تقلبی تهدید جدی برای سلامت انسان به شمار می آید و اکثر مردم دنیا هنگام مصرف مواد غذایی و نوشیدنی کمتر به سلامت و اصالت مواد غذایی توجه می کنند و این موضوع می تواند پیامد های جبران ناپذیری برای انسان به همراه داشته باشد. تقلب در مواد غذایی انواع مختلفی دارد از جمله: تغییر بسته بندی، جعل محصول و یا مواد تشکیل دهنده، برچسب گذاری اشتباه، استفاده عمدی از مواد غیرقانونی و یا نامرغوب، میانبرهای تولیدی برای کاهش هزینه‌های تولید و غیره، اما از مرسوم ترین تقلب های غذایی؛ استفاده از مواد غیر استاندارد و یا ساختگی است. لازم به ذکر است که برخی از افراد سود جو برای افزایش بازدهی محصولات ارگانیک از مواد شیمیایی استفاده می کنند که منجر به آلودگی شیمیایی مواد غذایی می گردد. امروزه به کمک علم؛ آنالیز مواد غذایی در آزمایشگاه ها به امری ساده تبدیل شده است به عنوان مثال به راحتی می توان محتوای چربی در کره، محتوای آب معدنی، ترکیبات مواد مغذی و غیره را مورد آنالیز قرار داد. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی آنالیز مواد غذایی تقلبی با روش طیف سنجی بپردازیم.
انواع روش طیف سنجی برای آنالیز مواد غذایی
اسپکتروسکوپی یک تکنیک مفید و سریع برای غربالگری مواد غذایی به شمار می آید که از طریق برهمکنش نور و ماده ترکیبات نمونه را مورد آنالیز قرار می دهد. این روش دقیق و سریع است و همچنین در حین آنالیز به نمونه آسیبی وارد نمی شود و مقدار کمی از نمونه برای دستیابی به نتیجه کفایت می کند. لازم به ذکر است که طیف سنجی تکنیک های متعددی دارد که هر کدام برای تشخیص و جلوگیری از تقلب در مواد غذایی استفاده می شوند و روش مناسب با توجه به نمونه و هدف آنالیز انتخاب می گردد. لازم به ذکر است که دانشمندان علوم غذایی برای تشخیص تقلب در مواد غذایی به تمامی روش های ذکر شده اعتماد دارند و گاهی برخی را دقیق تر می دانند، اما می توان به صورت کلی گفت که انتخاب دستگاه مناسب به نوع ماده مورد آنالیز بستگی دارد، لذا باید از مشاوره کارشناس مربوطه جهت انتخاب دستگاه مناسب بهره جست. به عنوان مثال برخی محققان برای آنالیز روغن زیتون تقلبی و یا آلودگی موجود در گوشت LC-MS و برخی GC-MS را مناسب می دانند اما انتخاب نهایی دستگاه مناسب تنها با تحقیق و مشورت امکان پذیر است. در ادامه مطلب قصد داریم تا در ادامه مطلب به معرفی روش های طیف سنجی برای آنالیز مواد غذایی تقلبی می پردازیم.
طیف سنجی جذبی برای آنالیز مواد غذایی تقلبی
در این روش ترکیبات شیمیایی مواد غذایی مستقیماً توسط طول موج هایی که از نمونه عبور می کند جذب می شود. طیف سنجی جذبی اغلب برای مایعات استفاده می شود، به عنوان مثال جهت سنجش کیفیت طعم دهنده ها از طیف سنجی جذبی استفاده می شود. لازم به ذکر است که دستگاه جذب اتمی یک دستگاه مناسب در راستای تعیین عناصر موجود در مواد غذایی به شمار می آید و به کمک آن می توان فلزات موجود در خوراکی ها را به آسانی شناسایی کرد. یکی از جذب اتمی های بسیار کاربردی در این زمینه مدل AA-7000 از برند شیمادزو ژاپن می باشد.
طیف سنجی نشری برای آنالیز مواد غذایی تقلبی
همانند روش طیف سنجی جذبی، طیف سنجی بازتابی یا همان نشری یک شیوه غیر مخرب برای آنالیز مواد غذایی تقلبی محسوب می گردد. در این روش بیشترین اطلاعات از نمونه زمانی به دست می آید که بازتاب NIR و بازتاب VIS در محدوده طول موج 400 تا 2500 نانومتر باشد. در برخی موارد به جای ادویه از مواد تقلبی و رنگ های ارزان قیمت استفاده می شود به عنوان مثال در مواردی دیده شده است که از خاک اره به عنوان ماده تقلبی استفاده شده است و تشخیص این دو مورد از طریق بصری غیر ممکن است اما با طیف سنجی نشری این عمل به سادگی صورت می پذیرد، یکی از پرکاربرد ترین دستگاه های طیف سنجی نشری ICP نام دارد که از مشهورترین مدل های متعلق به کمپانی شیمادزو ژاپن می باشد.
طیف سنجی IR برای آنالیز مواد غذایی تقلبی
طیف سنج مادن قرمز یا همان IR روش غیر مخرب و کاربردی برای آنالیز مواد خوراکی تقلبی به شمار می آید. این تکنینک به NIR،mid-IR و far IR تقسیم می شود که از این روش ها طیف سنجی NIR بیشترین انرژی و نفوذ در نمونه را دارد و برای بررسی سطح و تا حدودی عمق غذا مناسب است همچنین NIR غالبا برای تجزیه و تحلیل مواد غذایی با رطوبت بالا از جمله میوه، ماهی، گوشت و غلات استفاده می شود. طیف سنجی IR رایج ترین روشی است که برای تشخیص تقلب در مواد غذایی استفاده می شود به عنوان مثال شیر، عسل، گوشت، پنیر، ماهی، ادویه ها و روغن ها همگی با استفاده از NIR و mid-IR قابل تجزیه و تحلیل هستند. از دیگر دستگاه های پرکاربرد IR می توان به FTIR اشاره کرد که برای بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی مواد غذایی، مانند محتوای چربی ترانس بسیار مناسب است. از دستگاه های کاربردی FTIR می توان به مدل IR-Affinity1s اشاره کرد.
طیف سنجی فلورسانس برای آنالیز مواد غذایی تقلبی
طیف سنجی فلورسانس در مقایسه با سایر تکنیک های طیف سنجی حد تشخیص پائین تری دارد اما به عنوان یک روش عالی غیر مخرب جهت بررسی هیدروکربن‌های پلی آروماتیک (PAHs) و ترکیبات هتروسیکلیک شناخته می شود. گاهی اوقات طیف سنجی فلورسانس همراه با طیف سنجی مادون قرمز، جهت تجزیه و تحلیل عمیق و دقیق تر استفاده می شود، به عنوان مثال به کمک طیف سنجی فلورسانس می توان مواد تقلبی عسل و با طیف سنجی جذب و NIR می توان محتوای آب عسل را تشخیص داد. این تکنیک طیف سنجی اغلب برای آنالیز مواد غذایی ارگانیک و بومی استفاده می شود و با استفاده از این روش می توان اطلاعات بیشماری از جمله: مواد تشکیل دهنده، منشاء جغرافیایی، تازگی پنیر و تخم مرغ، سموم موجود در آجیل و غلات و کمیت مواد مغذی و غضروف موجود در گوشت به دست آورد، همچنین طیف سنجی فلورسانس روش رایج برای آنالیز روغن ها از جمله روغن زیتون، روغن کلزا و روغن گردو می باشد. دستگاه طیف سنج فلورسانس RF-6000 از شیمادزو ژاپن از نمونه دستگاه های مناسب جهت انجام این امر می باشد.
شرکت ری نور آزما به ارائه نواع دستگاه های اسپکتروفتومتر با طیف وسیعی از برند های برتر جهان می پردازد. در صورتی که قصد خرید انواع طیف سنجی را دارید می توانید با کارشناسان مجرب شرکت ری نور آزما تماس حاصل فرمائید.
